Zero-emissiezone binnenstad ’s-Hertogenbosch

een intensieve krachtenbundeling

Net als alle (grote) steden in Nederland, werkt ook ’s-Hertogenbosch toe naar een emissievrije binnenstad. In januari 2021 heeft gemeente ’s-Hertogenbosch dan ook een principebesluit ondertekend waarin het voornemen uitgesproken wordt om per 1 maart 2025 een ‘zero-emissiezone’ stadslogistiek voor vrachtwagens en bestelwagens in te stellen. Voor logistiek ’s-Hertogenbosch heeft dit uiteraard een grote impact. Logistiek Platform ’s-Hertogenbosch interviewde enkele leden over de manier waarop zij met dit besluit omgaan.

Eerst wat cijfers en feiten. De zero-emissiezone moet per 1 maart 2025 ingaan, en heeft de omvang van de huidige Milieuzone Vracht. Gemeente ’s-Hertogenbosch is niet de enige gemeente die een dergelijke zone invoert: ze sluit hiervoor aan bij de landelijke beweging, waarbij in 2025 de 30 à 40 grootste gemeenten van Nederland een zero-emissiezone hebben voor bestel- en vrachtverkeer (zie ook het Klimaatakkoord van 28 juni 2019). Ook voor ’s-Hertogenbosch heeft zo’n zone, volgens een uitgevoerde Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA), positieve effecten op luchtkwaliteit, energie en leefbaarheid van de stad. De zero-emissiezone wordt ingevoerd met een overgangsfase: dat betekent dat er in de jaren na 2025 een landelijke overgangsregeling in werking treedt, waarbij bijvoorbeeld emissieklasse VI-vrachtwagens nog t/m 2029 toegang hebben tot de zone, evenals plug-in-hybride vrachtwagens, mits deze laatste categorie aantoonbaar en handhaafbaar emissieloos rijdt. Voor bestelauto’s geldt dat emissieklasse 5-bestelauto’s t/m 2026 de zero-emissiezone in mogen, en emissieklasse 6 nog een jaar langer, t/m 2027. Daarnaast bestaat de overeenkomst straks uit twee modules: een module stadsdistributie en een module bouwdistributie. Voor actuele informatie rondom wet- en regelgeving verwijzen wij leden van Logistiek Platform ’s-Hertogenbosch naar deze speciale pagina op de website van de gemeente.

Gemengde reacties

Bevragen we enkele leden van Logistiek Platform ’s-Hertogenbosch over de zero emissiezone en wat dit voor hen betekent, dan is één ding direct duidelijk: de zero-emissiezone brengt veel teweeg. Positieve reacties en een mentaliteit waarbij de schouders eronder worden gezet, maar ook twijfels, vragen en knelpunten. Bovendien wordt duidelijk dat waar de emissievrije zone voor de ene partij misschien kansen biedt, de andere partij op het eerste gezicht voor een vrijwel onuitvoerbare taak komt te staan.

“Stel dat ik morgen 20 elektrische vrachtwagens zou willen bestellen, dan lukt dat niet. De productiecapaciteit is er simpelweg nog niet.” Jan Leensen, Jumbo 

Neem supermarktketen Jumbo. Jan Leensen is er supply chain developer voor de e-commerce-tak: alle boodschappen die besteld worden via Jumbo.com. Waar een aantal leden van Logistiek Platform ’s-Hertogenbosch vooral te maken krijgen met de zero-emissiezone in de Bossche binnenstad, speelt deze ontwikkeling voor Jan en zijn team landelijk. En dat maakt het niet per definitie gemakkelijker. “Bij Jumbo is duurzaamheid al langer één van de belangrijkste speerpunten”, vertelt hij. “Wij hebben in dat kader al twee volledig elektrische vrachtwagens. Daarnaast zijn we met TNO en DAF bezig met een pilot om te bekijken wat wel en niet werkt op het gebied van emissievrij vrachtverkeer. Op dit moment is de actieradius van elektrische voertuigen voor onze doelstellingen niet groot genoeg. Daarnaast vragen we ons af of Nederland in staat is om de infrastructuur voor de stroomvoorziening te bieden, wanneer we alleen gebruik kunnen en mogen maken van emissievrije voertuigen in de grote steden. Wij gebruiken snelladers, die de accu van zo’n vrachtwagen binnen anderhalf uur vol hebben. Maar dat vergt een gigantische hoeveelheid stroom, die ook weer door gigantische kabels moet. We hebben hier een apart trafo-huisje voor moeten plaatsen op ons terrein, maar we zien dit nog niet op al onze terreinen door heel Nederland gebeuren. Daar ligt echt een issue. Net als op het terrein van de levering van deze voertuigen. Ze zijn erg duur, maar ook niet beschikbaar. Stel dat ik er morgen 20 zou willen bestellen, dan lukt dat niet. De productiecapaciteit is er simpelweg nog niet.” 

Hybride vrachtwagens

Behalve over twee volledig elektrische vrachtwagens, beschikt Jumbo ook over veertien hybride vrachtwagens. “Hier zien we mogelijkheden in ‘geofencing’, een techniek waarbij een geografisch gebied wordt afgebakend door een virtuele grens op basis van locatie”, vertelt Jan Leensen. “Wanneer een vrachtwagen de grens van de zero-emissie-zone passeert, schakelt de auto automatisch over op de elektrische motor. De andere, langere stukken kunnen dan gereden worden op de dieselmotor. Op die manier kunnen wij met één hybride vrachtwagen zowel binnensteden als andere locaties in Nederland beleveren. We weten nog niet of dit mag, daarover zijn we met overheden in heel Nederland in gesprek. Ook willen we met hen in gesprek over de infrastructuur: elektrisch rijden betekent wel dat je ook elektrisch moet kunnen laden.” Kortom: Jumbo wil écht wel, maar ziet ook de nodige knelpunten. 

“Om onze stromen emissievrij te maken, moeten we gebruikmaken van een slim logistiek netwerk. Voor Den Bosch hebben we bijvoorbeeld zeven cityhubs.” Ronald Bol, DHL Parcel

Ronald Bol, Operations Executive B2B voor DHL Parcel voor de terminals in Den Bosch en Roosendaal, ziet het positiever in. “De uitdaging waar wij voor staan, is een hele andere dan die van Jumbo”, geeft hij aan. “Maar als de randvoorwaarden goed zijn, staat er voor ons in principe niets in de weg. Om onze stromen emissievrij te maken, moeten we gebruikmaken van een slim logistiek netwerk. Landelijk doen we dit al jaren: we hebben op dit moment drie centrale hubs, veertien regionale hubs en 140 cityhubs. Elke stad heeft vier tot acht cityhubs; Den Bosch heeft er bijvoorbeeld zeven. Doordat we vanuit grotere hubs sorteren naar de cityhubs, maken we de routes die we vervolgens nodig hebben om bij de eindontvanger te komen heel efficiënt. Deze goederen passen vaak in kleinere wagens, die prima kunnen rijden op elektriciteit. Voor de grotere typen voertuigen, zoals bakwagens, trucks en trailercombinaties, hebben we een uitdaging. Deze grotere voertuigen gebruiken we in de aanvoer van de goederen. Buiten de zero-emissiezones is HVO, hydrotreated vegetable oil, hier een goed alternatief voor. Met deze brandstof dringen we de CO₂-uitstoot met maar liefst 90% terug.” De terminal in Den Bosch is voor DHL dus één van de radertjes in een groot logistiek netwerk. Een organisatie die (veel) verder gaat dan alleen deze regio. Volgens de eigen beleidsdoelstellingen van DHL, moet in 2050 de gehele DHL-organisatie wereldwijd emissievrij zijn. “Als DHL Parcel Nederland doen we hier nog een schepje bovenop”, vertelt Ronald Bol. “In 2025 moeten onze gehele ‘last mile’ emissievrij zijn, en dat doen we landelijk. Dat is dus een supertoffe doelstelling die we hier in Nederland gaan realiseren.”

Elektrische tractoren

Een andere partij die volop bezig is met verduurzamen, is werk-ontwikkelbedrijf Weener XL. “Wij verduurzamen op verschillende vlakken”, vertelt Joost Kollau, Accountmanager Werkgeversservicepunt bij Weener XL. “Hiervan is mobiliteit er één. Ons groenbedrijf is binnen Weener XL de grootste vervuiler. Daarom zijn we al jaren bezig om ons wagenpark te verduurzamen. Door minder voertuigen en minder bewegingen in te zetten, door de rijstijl van onze chauffeurs te verbeteren (‘het nieuwe rijden’) en door ons wagenpark te transformeren naar duurzame voertuigen. Op dit moment beschikken we over acht elektrische voertuigen. De actieradius is voor ons minder van belang, omdat we binnen ons werkgebied niet veel kilometers rijden. Maar de beschikbaarheid van elektrische voertuigen is wel relevant. Zo zijn er bijvoorbeeld nog weinig elektrische tractoren op de markt. Ook is er niet altijd tijd om elektrische voertuigen op te laden tussen twee klussen. Voor onze tractoren bekijken we ook mogelijkheden op het gebied van HV20. Dat is een brandstof die voor 80% uit diesel bestaat, en voor 20% uit alternatieve brandstoffen die gewonnen worden uit de voedselketen. Frituurvet is hier een voorbeeld van. Dat scheelt al in de uitstoot, maar het is natuurlijk nog lang niet genoeg. ”

Ook Alliance Healthcare (gespecialiseerd in de distributie van medicijnen en ondersteunende services) is op allerlei fronten bezig met duurzaamheid. Roeland van den Berg, Operations Director bij Alliance Healthcare: “Wij hebben ons gecommitteerd aan de ‘Green Deal’. Dat betekent onder andere dat we in de gehele distributieketen onze CO₂-uitstoot willen minimaliseren. We zetten een zeer breed scala aan logistieke middelen in, zowel nationaal als internationaal. Alles van pallet tot patiënt verzorgen we. Dat betekent dat we aan ziekenhuizen leveren, die vaak aan de randen van (binnen)steden zitten, maar ook dat we veel fijnmazige last mile delivery doen. De zorg verplaatst zich steeds meer naar ‘thuis’, dus het wordt in dat opzicht steeds fijnmaziger. Het belangrijkste voor ons bij het verduurzamen van onze keten, is het bereik. Wij rijden gemiddeld 700 à 800 kilometer per route, en dat twee tot drie keer per dag. Met elektrische voertuigen is dat een uitdaging, want je hebt gewoon geen tijd om op te laden. Bij ons buigt zich op dit moment een stagiair van de Universiteit van Tilburg over dit vraagstuk. Hij brengt voor ons in kaart hoe de markt beweegt en wat wij daarmee kunnen. Sinds 5 juli hebben wij onze eerste hybride bussen in gebruik genomen en de komende periode maken we onze hele vloot hybride. Op veel plekken gaat het daarnaast over een logistieke hub. Dat is voor ons minder interessant, omdat wij te maken hebben met strenge richtlijnen voor het vervoer van medicijnen. Het naleven van die richtlijnen moeten wij kunnen garanderen voor de hele keten: van productie tot inname door de patiënt. Patiëntveiligheid staat hierbij voorop.”

Koppelen van stromen

Het kwam bij DHL ook al even voorbij: een stadshub, waar verschillende goederenstromen verzameld en gebundeld worden, en als één vracht emissievrij naar de binnenstad worden getransporteerd. Deze kan een uitkomst bieden met betrekking tot de zero-emissiezone. Waar DHL de cityhubs alleen binnen het eigen netwerk inzet, kunnen andere stadshubs ook partijen van meerdere aanbieders en logistieke bedrijven bundelen. Zo’n hub kan bijvoorbeeld gerealiseerd worden door Spierings Smart Logistics of Logistiek Centrum ’s-Hertogenbosch. “Ik zie daar voor de toekomst legio mogelijkheden”, vertelt Frank Bruurs, CEO van Spierings Smart Logistics en de drijvende kracht achter het zogenaamde ‘SMART HUB-concept’ op bedrijventerrein De Rietvelden. “We kunnen bijvoorbeeld emissievrije leveringen naar de binnenstad koppelen aan retourstromen vanuit die binnenstad. We voeren vanuit zo’n hub in dat geval niet alleen de bevoorrading van winkels uit, maar kunnen ook hun afvalstromen afhandelen. Of pakketten die kleinere winkeliers aanbieden via online webshops aan hún klanten, meenemen en verwerken. Dat vergt wel dat we onze diensten clusteren. Daarnaast vergt het vertrouwen van deze winkeliers en support van bijvoorbeeld vastgoedeigenaren en de gemeente. Wij volgen wat er gebeurt op dit gebied in onder andere Amsterdam en Den Haag, en zien veel kansen. Onze SMART HUB leent zich uitstekend voor dit soort nieuwe ontwikkelingen.”

“Wij hebben CO₂-reductie al jaren op onze planning staan, maar weten ook dat we het niet alleen kunnen.” René Holweg, Logistiek Centrum ’s-Hertogenbosch

“Ik kan me ook zomaar voorstellen dat panden in de binnenstad door de zero-emissiezone veel meer een ‘etalagefunctie’ krijgen, terwijl bijvoorbeeld de voorraad of het atelier buiten de stad ligt”, vervolgt Frank Bruurs. “Dat biedt nieuwe kansen voor onderscheidende ondernemers met kleinere winkels. En het brengt de variatie terug in de stad! Om dit voor elkaar te krijgen, moeten een heleboel partijen aansluiten. Er moeten veel neuzen dezelfde kant op en de rol die een ‘city hub’ kan spelen, moet voor iedereen duidelijk zijn. Stel dat je nu aan een retailer in de Hinthamerstraat vraagt wat in zijn ogen een ‘city hub’ is… Ik ben benieuwd wat hij dan zegt. Wat is het beeld van zo’n hub, wat is de kennis bij de retailer? Om dit tot een succes te maken, is het heel belangrijk om dat te achterhalen.” 

Krachtenbundeling en intensieve samenwerking

Het is duidelijk dat het volgens velen belangrijk is om vanuit verschillende invalshoeken en met verschillende expertises te kijken naar de uitdagingen die de zero-emissiezone met zich meebrengt. “Wij hebben voortdurend overleg met de vijfhoek van overheden, leveranciers, infrastructuur & elektravoorziening, lease & onderhoud van de bedrijfsvoertuigen en het bedrijfsleven”, vertelt Jan Leensen van Jumbo. “Dat overleg is essentieel om dit te laten slagen.” Ook René Holweg, eigenaar van Logistiek Centrum ’s-Hertogenbosch en Holweg Cargo Services, hamert op krachtenbundeling. “Krachtenbundeling en intensieve samenwerking kan dit verhaal naar een hoger niveau tillen”, geeft hij aan. “Ik neem daarbij een voorbeeld aan de horecabevoorrading in de binnenstad. Dat is een aparte tak van sport, want het moet onder bepaalde geconditioneerde omstandigheden gebeuren. Maar wat je hier ziet, is dat Heineken en Sligro de handen op dit gebied al ineen geslagen hebben, zodat ze niet beiden op hetzelfde moment met een grote wagen de binnenstad in hoeven.”

“Wij hebben CO₂-reductie al jaren op onze planning staan, maar weten ook dat we het niet alleen kunnen”, vervolgt René Holweg. “We zijn op dit moment in een vergevorderd stadium om een samenwerking aan te gaan met Shortcut Fietskoeriers. Wij denken dat we elkaar op meerdere fronten kunnen versterken. In een ‘city hub’ zien wij ook wel wat. Het is nog lang geen realiteit, maar we hebben eens met wat partijen gebrainstormd over vervoer met elektrische treintjes naar de binnenstad, vanaf zo’n hub. Wat Frank Bruurs zegt over retourstromen vind ik ook een slim idee. De mogelijkheden zijn ontelbaar, maar het hangt allemaal vast aan de kostprijs. De prijs die de ondernemer, en uiteindelijk de consument, bereid is te betalen. Het goede aan een initiatief als dat van de zero-emissiezone, is dat er beweging ontstaat. Doordat bedrijven nu gedwongen worden om emissievrij te leveren in de binnenstad, ontstaan er nieuwe initiatieven en ideeën. Maar het is een complex verhaal. Groeperen is dan in mijn ogen het sleutelwoord. Het sámen doen. Want dan creëren we grotere volumes, en wordt zo’n elektrische vrachtwagen misschien op den duur wél rendabel. Samenwerken, zowel lokaal als regionaal, is daarbij het allerbelangrijkste. Alleen dan krijg je het rendabel.” Of, zoals Roeland van den Berg van Alliance Healthcare het verwoordt: “Ik geloof echt in samenwerking. Als iedereen vanuit de basis zegt: ‘ik wil het goede doen’, dan komen we er samen wel. Op het gebied van duurzaamheid, maar ook op het gebied van rendement. Hoe meer we uit de samenwerking halen, hoe beter voor ieders portemonnee.”

“Als iedereen vanuit de basis zegt: ‘ik wil het goede doen’, dan komen we er samen wel. Op het gebied van duurzaamheid, maar ook op het gebied van rendement.” Roeland van den Berg, Alliance Healthcare

Gedragen keuzes

Ook de verantwoordelijke wethouder bij de gemeente ’s-Hertogenbosch, Ufuk Kâhya, die onder andere duurzame mobiliteit in zijn portefeuille heeft, gelooft in samenwerking: “Wij willen ervoor zorgen dat het in onze gemeente en zeker ook in onze binnenstad prettig en schoon wonen, werken en bezoeken is en blijft. Daarom werken we aan het verbeteren van onze bevoorrading in de binnenstad. Deze willen we zo schoon en slim mogelijk organiseren. We hebben daarom deze zone aangewezen. Hierdoor verbetert de luchtkwaliteit en de kwaliteit van de openbare ruimte in de historische binnenstad van ’s-Hertogenbosch. We beseffen dat deze verandering ook uitdagingen kent. We doen dit daarom samen met onze partners. Alleen door samenwerking komen we tot goede en gedragen keuzes.”

Net als de wethouder, zien ook veel leden van Logistiek Platform een grote meerwaarde in een emissievrije binnenstad. “Het zijn mooie doelstellingen”, zegt Ronald Bol van DHL. “Duurzaamheid speelt wereldwijd en er gaat een hoop veranderen de komende jaren. En dat is terecht, het is een belangrijk thema.” Dat vindt ook Roeland van den Berg, van Alliance Healthcare: “Wij zijn intrinsiek gemotiveerd om hiermee aan de slag te gaan. En de antwoorden zijn er nog niet allemaal, maar ze komen wel. Daar heb ik alle vertrouwen in.” Ook Jan Leensen van Jumbo heeft vertrouwen: “Het komt goed, maar de vraag is een beetje: wanneer? Is het op tijd, vóórdat de zero-emissiezone straks ingaat? Het ligt genuanceerd en ingewikkeld, maar het is goed dat het eraan komt. Alles komt nu in beweging.”

LCB Leefbare Stad / RTL Transportwereld: Sligro – ’s-Hertogenbosch

LCB Leefbare Stad / RTL Transportwereld: Greendeal

Bossche Green Deal bij RTL Transportwereld.:

Bekijk het item over de Bossche Green Deal (vanaf 7 minuten)

Transportwereld – Aflevering 7 – 24 oktober 2021 from Andreas Pol on Vimeo.